Vrijdag 14 november lezing over de ELT, het METIS instrument en de VLT

Credits: ESO

Op vrijdag 14 november zal Felix Bettonvil een lezing geven over de ELT, het METIS instrument en de VLT. Momenteel wordt in de Atacama-woestijn in Noord-Chili gebouwd aan de grootste telescoop ter wereld. Met een spiegeldiameter van bijna 40 meter moet dit ‘grootste oog ter wereld’ scherper en verder het heelal in kijken als nooit te voren. Projectmanager Felix Bettonvil is nauw betrokken bij de bouw van deze gigantische telescoop en verantwoordelijk voor een van de first light instrumenten: METIS.

Start 20:00, zaal open 19:30

Locatie: Matenaweg 1, Papendrecht

Toegang: € 5,- voor niet leden. (Bij herhaaldelijk bezoeken van lezingen vragen we de bezoeker om lid te worden).

Vrijdag 31 oktober lezing over de HERA missie

Credits: ESA/NASA

Op vrijdag 31 oktober zal Michel van Pelt een lezing geven over de HERA missie. Op 26 september 2022 knalde NASA’s DART (Double Asteroid Redirection Test) met een snelheid van 6,6 km per seconde op het 160 meter grote planetoïde-maantje Dimorphos. Het was een test om te zien hoe effectief zo’n botsing de baan van een planetoïde kan veranderen, mocht er in de toekomst zo’n ruimtesteen op de Aarde afkomen. Met aardse telescopen zagen we dat er enorm veel materiaal uit het maantje vloog, en uit verdere waarnemingen bleek dat de omlooptijd van 12 uur waarin het maantje om de grotere planetoïde Didymos draait met ruim een half uur was verkort. Test geslaagd!

Vrijdag 17 oktober: lezing over de donkere kant van het Heelal

Op vrijdag 17 oktober houdt Henk Hoekstra een lezing bij Huygens over de donkere kant van het heelal. De meeste materie in het Heelal is onzichtbaar, maar verraadt haar aanwezigheid door extra zwaartekracht die kan worden gemeten. Zo kan de vervorming van de ruimtetijd gemeten worden dankzij steeds betere experimenten. De ruimtetelescoop Euclid, die 1 juli 2023 is gelanceerd, is de volgende stap in dit onderzoek naar de donkere kant van het Heelal. Deze telescoop zal in zes jaar tijd een derde van de hemel met hoge resolutie fotograferen om zo de verdeling van melkwegstelsels en donkere materie in kaart te brengen. In deze lezing zal de nadruk liggen op het belang van Euclid voor kosmologisch onderzoek, maar er zal ook aandacht worden besteed aan een aantal andere toepassingen van deze unieke data.

Datum: 17  oktober.

Zaal open: 19:30

Locatie: Matenaweg 1, Papendrecht

Toegang voor niet leden: 5,-

Vrijdag 11 april lezing over Hoe kunnen we zwarte gaten “horen”?

Op vrijdag 11 april houdt Marc van der Sluys een lezing bij ons over Hoe kunnen we zwarte gaten “horen”? Tot 2015 hadden we nog nooit direct een zwart gat waargenomen.  Op 14 september van dat jaar is het voor het eerst gelukt om twee botsende zwarte gaten te ‘horen’, door middel van zwaartekrachtgolven.  Dit was de heftigste gebeurtenis in het heelal tot dan toe waargenomen, en tegelijk een van de zwakste signalen.  Om het minimale signaal op Aarde te kunnen opvangen moesten technici en wetenschappers het meest nauwkeurige meet instrument ooit bouwen.

In deze lezing ga ik in op hoe we zwaartekrachtgolven kunnen detecteren en wat dit ons leert over zwarte gaten en neutronensterren, en waar deze bronnen vandaan komen.  We kijken naar de circa 90 detecties die gedaan zijn met de huidige detectoren LIGO, Virgo en KAGRA, maar ook naar toekomstige detectoren als Einstein Telescope (die misschien in Nederland zal worden gebouwd), en de ruimtemissie LISA, die zwaartekrachtgolven met veel lagere frequenties zal kunnen waarnemen en daarmee heel andere bronnen, zoals dubbele witte dwergen en super massieve zwarte gaten. Marc van der Sluys is onderzoeker en docent sterrenkunde aan de Universiteit Utrecht en bij Nikhef in Amsterdam.  Hij is ook de maker van de website https://hemel.waarnemen.com, waar informatie voor een breed publiek te vinden is over wat er zoal aan de sterrenhemel gebeurt en hoe je dat met eenvoudige middelen (blote oog, verrekijker, amateurtelescoop) kunt zien.

Begin: 20:00

Zaal open: 19:30

Toegang voor niet-leden: 3,-

Vrijdag 28 maart: lezing over Artificiële Intelligentie in de sterrenkunde

Op vrijdag 28 maart wordt er een lezing gegeven over Artificiële Intelligentie in de sterrenkunde door C. Dijkstra. Artificiële Intelligentie (AI), ofwel Kunstmatige Intelligentie, is een wetenschap waarbij geprobeerd wordt om taken die door mensen uit worden gevoerd, uit te laten voeren door machines, software en apparaten. Als mens kunnen wij veel verschillende taken uitvoeren, zoals lopen, horen, zien, ruiken, voelen en denken. Machine Learning (ML) is dat onderdeel van AI waarbij getracht wordt om computers te laten denken zoals mensen.

Een van de toepassingen voor ML is het automatisch analyseren van grote hoeveelheden, uiteenlopende soorten, data. ML kan helpen met het vinden van structuren in deze data die door mensen vaak niet gevonden kunnen worden. Verder kan ML helpen met het doen van voorspellingen o.b.v. de data, iets waar wij als mensen vervolgens actie op kunnen ondernemen. Ook in het sterrenkundig onderzoek is de hoeveelheid verzamelde data in de loop der jaren explosief gegroeid en wordt ML steeds vaker ingezet door astronomen om deze data te analyseren en daarmee de raadselen van het universum te doorgronden. In deze lezing ga ik in detail in op wat ML is, hoe het gebruikt wordt in het huidige sterrenkundige onderzoek, en welke mogelijkheden ML in de toekomst verder kan bieden aan astronomen.

Toegang voor niet-leden: 3,-

Zaal open: 19:30

Begin: 20:00