Vrijdag 4 oktober: lezing over Donkere Materie en Donkere Energie

Op vrijdag 4 oktober houdt Prof. Henny J.G.L.M. Lamers (Universiteit van Amsterdam) een lezing over ‘Donkere Materie en Donkere Energie’. Als we op een heel donkere zomernacht naar de hemel kijken dan zien we een melkwitte band boven ons hoofd. Dat noemen we de “Melkweg”. Onze ster, de zon, zit namelijk met nog 200 miljard andere sterren in een gigantische platte schijf in de ruimte. Als we de witte band aan de hemel zien dan kijken we precies in het vlak van die gigantische pannenkoek.
Er is iets geks aan de hand met de Melkweg. De sterren daarin hebben zulke grote snelheden, dat ze gemakkelijk weg zouden kunnen vliegen. Maar dat doen ze niet, ze blijven netjes hun baantjes draaien om het centrum. Hoe kan dat? Kennelijk worden ze door een heel sterke zwaartekracht bijeen gehouden. Als we schatten hoeveel materie daarvoor nodig is, dan blijkt dat veel meer te zijn dan alle materie die we als sterren of gaswolken zien. Er moet dus ook een heleboel materie zijn die we niet kunnen zien! Dat noemen we “donkere materie”. We hebben geen idee wat die donkere materie is: het heeft wel zwaartekracht, maar het is geen gewone materie. Er zijn verschillende suggesties geweest. Zit het heelal vol met kleine zwarte gaten? Is het een onbekend soort exotisch deeltje of klopt ons idee over zwaartekracht niet? We weten het niet!

Het werd nog gekker toen in 1998 werd ontdekt dat het heelal, dat sinds de oerknal bijna 14 miljard jaar geleden aan het uitzetten is, steeds sneller uitzet. Dat was een volkomen verrassing. Hoe kan dat? Er is kennelijk een kracht of energie die tegen de zwaartekracht in werkt en alles uiteen drijft in plaats van naar elkaar toe trekt. Omdat men er aanvankelijk geen idee van had wat het zou kunnen zijn wordt het “donkere energie” genoemd. Inmiddels weten we wel wat het is, maar begrijpen doen we het nog steeds niet. Als je de balans opmaakt voor de samenstelling van het heelal dan blijkt dat de materie die we kennen slechts 4,9 % uitmaakt, de onbekende donkere materie is 26,6 % en de donkere energie 68,5 %. Met andere woorden we kennen minder dan 5 % van alles wat er in het heelal is; de andere 95% is onbekend! Heel vreemd. In deze lezing wordt uitgelegd hoe donkere materie en donkere energie ontdekt zijn en wat de stand van zaken is in het onderzoek naar deze mysteries.

Begin 20:00, zaal open 19:30
Toegang voor niet-leden: 3,-

Lezing 20 september over Euclid: een veelzijdige ruimtetelescoop voor kosmologisch onderzoek

Op vrijdag 20 september houdt Rene Laureijs een lezing over over Euclid: een veelzijdige ruimtetelescoop voor kosmologisch onderzoek. De Europese ruimtetelescoop Euclid werd gelanceerd op 1 juli 2023, na een ontwikkelingsfase van meer dan 15 jaar. Uiteindelijk willen we met Euclid kosmologische theorieën toetsen door de eigenschappen te bepalen van donkere materie en donkere energie. De eerste helft van de lezing zal zich toespitsen op de beschrijving van de beoogde wetenschappelijke doelstellingen en de daaruit voortvloeiende design en ontwikkeling van de satelliet en missie. Onder de Euclid missie verstaan we de onderdelen die nodig zijn om de kosmologische doelstellingen te bereiken, met onder meer de verwerking en de distributie van de gegevens.
De tweede helft van de lezing geeft een overzicht van de eerste wetenschappelijke resultaten. Hieruit blijkt de veelzijdigheid van Euclid. Naast kosmologisch onderzoek kunnen de gegevens gebruikt worden voor onderzoek van objecten in onze eigen Melkweg, tot aan de detectie van verre sterrenstelsels, toen ons heelal minder dan een miljard jaar oud was.

Spreker: Rene Laureijs
Datum: 20-september 2024
Start 20:00, zaal open 19:30
Locatie: Matenaweg 1, Papendrecht
Toegang: € 3,- voor niet leden. Bij herhaaldelijk bezoeken van lezingen vragen we de bezoeker om lid te worden.

Vervallen: Vrijdag 19 april lezing over ‘Dreiging uit de ruimte’

De lezing is vervallen omdat de spreker geblesseerd is geraakt. Er komt geen vervangend programma.

Op vrijdag 19 april houdt Robert Wielinga een lezing bij Chr. Huygens getiteld ‘Dreiging uit de ruimte’. Meteorieten zijn de overblijfselen van kleine of grotere stukken ruimtepuin. Bijna altijd zijn dat brokstukken die zijn losgekomen bij de botsing van planetoïden. In de aardse dampkring veroorzaken ze een helder lichtverschijnsel, wat we een vuurbol noemen. De meteorieten die de aarde bereiken vertellen ons meer over de vorming van ons zonnestelsel en van (kleine) planeten. Er zijn ook stukken van de Maan en Mars op aarde gevonden, de Nederlandse meteoriet van Ellemeet kwam van Vesta. Hoe komen ze op aarde, wat is hun samenstelling en welke verassende conclusies kunnen er worden getrokken?

Inslagen zijn niet zonder risico’s, zoals we op 15 februari 2013 in het Russische Chelyabinsk hebben kunnen zien. Wat zijn precies de risico’s en kunnen we ons tegen grote inslagen beschermen?
Deze lezing zal ook worden geïllustreerd aan de hand van een verzameling kleine meteorieten. Robert Wielinga (1962) is al sinds zijn 10e verzot op het heelal. Hij is docent Natuurkunde in Utrecht en actief voor de sterrenwacht Sonnenborgh en voor de Sterrenkundige Kring Minnaert (afdeling van de KNVWS) in die stad. Hij was medeoprichter en bestuurslid van de European Association for Astronomy Education (EAAE). Voor zijn verdienste voor sterrenkunde-educatie en -popularisatie is de planetoïde 12644 Robertwielinga naar hem vernoemd.

Toegang is gratis, bij bezoek van meerder lezingen het verzoek om lid te worden. Start lezing: 20:00, zaal open: 19:30 uur.

Sterrenkijkdagen 2024

Tijdens de Landelijke Sterrenkijkdagen 2024 in het weekend van 15-17 maart kun je op tientallen plekken in Nederland door een telescoop komen sterrenkijken. Bezoek het langstlopende sterrenkundige publieksevenement van ons land waarbij alles draait het om het ontdekken en beleven van de sterrenhemel boven Nederland.

Ook dit jaar kun je weer bij verenging Christiaan Huygens in Papendrecht terecht. Je bent van harte welkom op zaterdag 16 maart vanaf 19:30 tot 22:00. Bij gunstig weer kan er met onze eigen 11 inch telescoop gekeken worden naar de kraters op de maan en planeten (o.a. Jupiter met zijn maantjes). Interessant voor jong en oud.

Als het weer niet meewerkt wordt er binnen uitleg gegeven over telescopen en de sterrenkunde. Toegang is gratis

Vrijdag 1 maart: lezing ‘Het begin van de oerknal’

Op vrijdag 1 maart houdt Robert de Jong bij ons een lezing over ‘het begin van de oerknal’. Al sinds mensenheugenis probeert de mens te begrijpen waar de kosmos vandaan komt. De oerknaltheorie wordt daarbij vaak als het antwoord gegeven, maar deze ontwijkt de vraag waar het heelal vandaan komt. Dit is geen eenvoudig vraagstuk die met enkel wetenschap niet te beantwoorden valt.

Waardoor is dit zo’n lastig vraagstuk, en welke moderne oplossingen zijn hiervoor beschikbaar? Zijn deze ooit toetsbaar, want wetenschap is pas wetenschap als je een theorie kunt verifiëren. Een daarvan komt uit het boek ‘Ontstaan van de tijd’ geschreven door de Belgische theoretisch natuurkundige en hoogleraar Thomas Hertog waarbij de ideeën van Stephen Hawking in doorklinken. Ook komt de quantumzwaartekracht en de unificatietheorie voorbij.

Is het heelal OOIT of NOOIT begonnen? Kun je voorkomen dat ons heelal riekt naar een ‘design’-aspect?

Robert de Jong is freelance sterrenkundige en spreker. Hij maakt wetenschap toegankelijk voor algemeen publiek in nieuwsbrieven, publiekslezingen en cursussen. Tevens is hij eindredacteur van de populaire website ImagineAbove.nl. Robert is autodidact op het gebied van de astronomie en aanverwante wetenschappen en het docentschap zit hem in het bloed. Hij boeit op een enthousiaste wijze altijd zijn toehoorders. Tegelijk verzorgt hij al tientallen jaren in heel Nederland lezingen die dieper graven en steeds weer de actualiteit raken. Juist ogenschijnlijk complexe onderwerpen weet hij voor algemeen publiek goed neer te zetten.

Start lezing: 20:00, zaal open: 19:30 uur.