Vrijdag 22 oktober lezing: Kijken naar de hemel in ander licht

Hans Prinse

Vrijdag 22 oktober houdt Hans Prinse een lezing getiteld ‘Kijken naar de hemel in ander licht, bijvoorbeeld infra rood- of radiostraling’. Hans Prinse is amateurweerkundige en lid van onze vereniging. In 2016 werd aan Hans de Dr. J. van der Biltprijs toegekend wegens zijn verdienste voor het completeren, behouden, conserveren, beschrijven, digitaliseren en ontsluiten van het historisch archief van de KNVWS en Stichting De Koepel
Wat zegt ons het sterlicht? Ofwel: wat hebben we eraan? Waarom kijken we ernaar? Uit het licht van een ster weten we o.a. diens temperatuur, beweging, samenstelling, leeftijd en ontwikkeling. Licht is elektromagnetische straling en naast zichtbaar licht is er ook allerlei andere voor het menselijk oog onzichtbare straling, zoals radiostraling, millimeterstraling, microgolfstraling, infraroodstraling, ultravioletstraling, röntgenstraling en gammastraling. Uv-licht, röntgen- en gammastraling is energierijk en gevaarlijk licht. Veel van deze straling wordt gelukkig hoog in de dampkring tegengehouden. Willen we daarover wat te weten komen, dan moeten we de bergen in, beter nog hoog boven de wolken in een ballon, een vliegtuig of een sondeerraket. De beste manier is: de ruimte in met satellieten. Dat gebeurt dan ook volop. Elke soort straling heeft zijn eigen waarneeminstrumenten of beeldvormers. Voor zichtbaar licht de kijkers van amateurs en de reuzentelescopen van de beroepsastronomen. Voor het waarnemen van radiostraling gebruiken we een radiotelescoop. Telescopen van röntgenstraling zijn weer anders van bouw.

Elk licht heeft zijn bijzondere onderwerpen van onderzoek. Astronomen beseffen dat er niet één beeld is. De werkelijkheid is een beeld dat verandert als we met ander licht of met een andere bril kijken. De helderste sterren in het ene licht zijn andere dan in het andere licht. Het centrum van het Melkwegstelsel komt steeds gedetailleerder in beeld, dankzij kijken met ander licht. Ander licht, andere wereld. Zo krijgen we een completer beeld van het heelal.
De zaal is geopend om 19:30 uur en wij beginnen om 20:00 uur.

Vrijdag 8 oktober: Lezing ‘De aarde, een unieke planeet’

Edwin van Schijndel

Op vrijdag 8 oktober gaan we na een lange periode eindelijk weer beginnen met de verenigingsavonden! Edwin van Schijndel geeft die avond een lezing getiteld ‘De aarde, een unieke planeet’. Van Schijndel heeft een opleiding gevolgd tot tweedegraads docent aardrijkskunde en geschiedenis, maar is in het dagelijks leven in geheel andere functie werkzaam. Ruim 25 jaar actief in de sterrenkunde bij Vereniging Sterrenwacht Halley, waarvan 15 jaar als cursusdocent met als onderdeel waarnemen en herkennen van de sterrenhemel.. Auteur van diverse artikelen over sterrenkunde en (fysische) geografie. Vanuit zijn opleidingsachtergrond is zijn drijfveer het overbrengen van sterrenkundige en aanverwante onderwerpen naar het publiek.

De planeet aarde ontstond zo’n 4,6 miljard jaar geleden als onderdeel van het zonnestelsel. De jonge aarde koelde geleidelijk af en er ontwikkelde zich een atmosfeer. Zuurstof maakte leven mogelijk, terwijl vulkanisme, aarbevingen en continentverschuivingen het uiterlijk drastisch hebben veranderd. Geen wereld binnen ons zonnestelsel heeft zoveel veranderingen ondergaan als de aarde maar veel sporen kunnen we gelukkig nog altijd terugvinden in het landschap en onderzoeken en verklaren. In de lezing worden hier diverse voorbeelden van aangehaald. Mensen hebben zich altijd afgevraagd over de oorsprong van het leven en wat er op onze planeet allemaal gebeurd is. Met de komst van de evolutietheorie en wetenschappelijk inzicht in de vorming en het gedrag van onze aarde is er hierin enorme vooruitgang geboekt. Het blijkt dat in het verre verleden veel levende soorten voorkwamen die zijn uitgestorven en er weer andere voor in de plaats kwamen. Uiteindelijk kwam de mens op het toneel die zichzelf in staat stelde om kennis en wetenschap te beoefenen en technologie te ontwikkelen maar in geologisch perspectief als soort nog maar net is komen kijken en misschien de toekomst van de planeet aarde sterk gaat beïnvloeden.

De zaal is geopend om 19:30 uur en wij beginnen om 20:00 uur.

Vrijdag 6 maart lezing ‘Beelden uit de Ruimte’

Op vrijdag 6 maart is er een lezing van hans Walrecht getiteld ‘Beelden uit de ruimte’. Hans Walrecht is tot zijn pensioen leerkracht geweest, de helft van zijn loopbaan ook deskundige in het gebruik van ICT op scholen. Hij is 10 jaar secretaris geweest van de sterrenkundevereniging “Zenit” in Den Helder en heeft daar ook veel evenementen georganiseerd, waaronder de tentoonstelling “Beelden uit de Ruimte” in 1981. Momenteel is hij vrijwilliger bij Aviodrome en het Stoommachinemuseum in Medemblik. Verder is hij geïnteresseerd in o.a. ruimtevaart, luchtvaart, militaire conflicten, de Industriële Revolutie en radio. Dit heeft inmiddels geleid tot 16 verschillende lezingen.

Foto’s van hoog boven de Aarde en later in de nabijheid van andere hemellichamen, zoals de Maan en de planeten, hebben altijd tot de verbeelding gesproken. Dankzij astronauten en onbemande ruimtevaartuigen hebben we werelden kunnen zien die we niet voor mogelijk hielden. De foto’s zijn niet alleen mooi maar ook nuttig. Nu is het wel interessant om bijvoorbeeld foto’s van de planeet Mars te maken, op misschien wel 200 miljoen km van de aarde, maar hoe krijg je die beelden hier? De presentatie leert hoe die foto’s gemaakt en verzonden worden, maar het is vooral een duik in de geschiedenis, waarin men de beste resultaten moest behalen met de technologie die op dat moment voor handen was. Dit leidde tot vernuftige oplossingen. De presentatie begint met de fotografie in het Apollo-tijdperk. Op zich ging dat net zo als wij toen zelf filmpjes volschoten, maar de Apollo-camera’s waren beduidend anders. Vervolgens de veelgebruikte televisiecamerabuis, de vidicon. Die is heel lang gebruikt bij een aantal spraakmakende projecten zoals de Tiros weersatellieten, de maanverkenners, de Mariners en de Voyagers, en ook door de Russen. De vidicon werd opgevolgd door de CCD, natuurlijk ook weer afwijkend van onze eigen digitale camera… Scannen biedt weer andere mogelijkheden en soms kon men ook niets anders gebruiken door de omstandigheden waarin de beelden gevormd moesten worden. Voorbeelden hiervan zijn de Pioneers en de Viking Landers. Tot slot de combinatie van fotografie en scannen, zoals dat bij de Russische Luna 3 en de Amerikaanse Lunar Orbiters het geval was. Op dat moment bij de juiste keuze, gezien de stand van de techniek. De zaal is geopend om 19:30 uur en wij beginnen om 20:00 uur.

28 en 29 februari Sterrenkijkdagen bij Huygens

Kom sterren kijken en beleef en bewonder de sterrenhemel op vrijdag 28 en zaterdag 29 februari bij de Christiaan Huygensvereniging te Papendrecht. Tijdens deze avonden ontdek en beleef je de sterrenhemel boven Nederland. Dit landelijke evenement waar de Christiaanhuygens vereniging aan meedoet trekt jaarlijks vele bezoekers. Als de weersomstandig ongeschikt zijn om met een telescoop de sterrenhemel te bewonderen is er een aanvullend programma met een presentatie over fascinerende actuelle sterrenkundige onderwerpen en het universum. U bent van harte welkom op vrijdag 28 en zaterdag 29 februari van 19:00 tot 22:30, Matenaweg 1, Papendrecht. Er zijn geen kosten aan verbonden.

Vrijdag: 7-2-2020 Lezing ‘Zwarte gat in M87 heeft de vorm van een Torus’ door ir. Rob Roodenburg

Op vrijdag  7 februari is er een lezing getiteld ‘Zwarte gat in M87 heeft de vorm van een Torus’ door ir. Rob Roodenburg. Spreker is lid van onze vereniging en een TU-ingenieur die al 15 jaar bezig is om Einsteins Relativiteit aan Noethers behoudswetten te koppelen, samen met 3 andere TU-ingenieurs Frans de Winter, Oscar van Duijn en Maarten Palthe. Zij noemen zichzelf de “loopdoctors”, zie www.loop-doctor.nl

Wetenschappers en astronomen kennen maar één vorm van zwarte gaten : een bol. Waarom eigenlijk ? De reden is eenvoudig, er is wel een oplossing van Einsteins Algemene Relativiteitstheorie (AR) voor een bol, maar niet voor een andere vorm, zoals een torus. Bovendien moet die bol nog van een constante dichtheid zijn, dan is de AR oplosbaar, de zogeheten Schwarzschild Oplossing. De Event Horizon Telescope Collaboration (EHCT) heeft als eerste een prachtig plaatje geproduceerd van het superzware zwarte gat in het in het centrum van sterrenstelsel M87. De auteurs laten zien hoe dit zwarte gat geen bol of puntmassa kan zijn, op basis van zowel de waarnemingen van het EHTC als de oorspronkelijke oplossingen van Karl Schwarzschild en Kerr. De vorm van een torus is precies wat we zien. De zaal is geopend om 19:30 uur en wij beginnen om 20:00 uur.