Kuipergordel


Bron: Wikipedia, bewerkt: A.G. Hol (2014)

Algemene informatie
De Kuipergordel is een gordel van vele miljarden komeetachtige, uit steen en ijs bestaande objecten, voorbij de baan van de achtste planeet van ons zonnestelsel, Neptunus. De gordel bevindt zich op 30 AE tot 50 AE afstand van de zon.

Ontdekking
Het bestaan van de Kuipergordel werd in 1951 gesuggereerd door de Nederlands-Amerikaanse astronoom Gerard Kuiper. Het gaf een antwoord op de vraag waar kometen van afkomstig lijken te zijn.
Lees verder
Bovendien bood het een verklaring voor het ontstaan van Pluto, één van de dwergplaneten van ons zonnestelsel, die zich bevindt aan de binnenste rand van de Kuipergordel. Deze wijkt als rotsachtige ijsdwerg sterk af van de grote gasreuzen en is relatief klein. Kuiper veronderstelde dat Pluto ooit werd gevormd door samenklonterende brokken in dat gebied, waardoor ze nu een van de de grootste van de familie van ijsdwergen in de Kuipergordel is. Pas in 1992 werd het bestaan van een tweede object in de gordel aangetoond.

Kuipergordelobjecten
De meeste Kuipergordelobjecten weerkaatsen maar weinig licht. Daardoor zijn ze moeilijk waar te nemen. Hun afmetingen variëren van ca. 100 m tot meer dan 1000 km doorsnede.
Lees verder
De grootste die tot nog toe is ontdekt is Eris, ontdekt in 2005, met een doorsnede van ongeveer 2400 km, groter dan de grootste planetoïde Ceres (980km) en zelfs dan Pluto. Sommige van deze objecten volgen de baan van Pluto en worden plutino’s genoemd. Isaac Asimov stelde voor dergelijke objecten mesoplaneten te noemen.

Banen
De objecten bewegen zich in langzaam tempo in een baan rond de Zon, in dezelfde richting als de planeten en planetoïden. Het duurt honderden jaren voor ze één omwenteling om de Zon hebben gemaakt.
Lees verder
Sommige objecten lijken echter zo te worden beïnvloed door de zwaartekracht van Neptunus en Uranus dat ze sterk afwijkende, elliptische banen beschrijven, soms zelfs tot in het centrum van ons zonnestelsel. Pluto en zijn maan Charon beschrijven overigens eveneens een elliptische baan, waardoor ze soms binnen de baan van Neptunus komen. Vele deskundigen zijn van mening dat Pluto en Charon zelf ook als Kuipergordelobjecten moeten worden beschouwd.

Afkomstig van Jupiter?
In de zelfde baan als Jupiter draaien vele planetoïden rond. Een theorie is dat de objecten in de Kuipergordel afkomstig zijn uit de invloedssfeer van de grote planeet Jupiter, die door haar enorme massa objecten kan aantrekken en wegslingeren.
Lees verder
Dat is bijvoorbeeld het geval bij kometen die afwisselend door de Zon en Jupiter in hun loop worden beïnvloed. Deze kometen leggen daardoor een zeer elliptische baan af, die 3 tot 10 jaar duurt. Ook van Triton (maan van Neptunus) wordt gedacht dat het ooit een object uit de Kuipergordel was. Het zou door de grote massa van Neptunus in een baan om deze planeet zijn getrokken.

TNO’s
De objecten van de Kuipergordel worden nu geschaard onder de Trans-Neptunus Objects (objecten buiten de baan van Neptunus). Daarbij worden ook Pluto en Charon, Triton, de centaurs en talloze kometen geschaard.

New Horizons ruimtesonde
De NASA heeft op 19 januari 2006 de ruimtesonde New Horizons gelanceerd naar Pluto en z’n maan Charon. Na het bezoek aan Pluto zal de sonde doorvliegen naar andere Kuiperobjecten. New Horizons zou z’n eerste Kuiperobject kunnen bezoeken rond 2020. Het is de eerste keer dat er een sonde de Kuipergordel onderzoekt.