MarsImage

Mars, de vierde planeet.

Tekst: Paul Bakker (2013) Mars, de rode planeet
Tijdens uw planetenwandeling bent u bij het beeld van Mars aangekomen. Mars is de vierde planeet van ons zonnestelsel. Vanaf de Zon, de start van de wandeling, heeft u nu hemelsbreed 190 meter gelopen.
Lees verder

De werkelijke afstand tot de Zon is 227 miljoen kilometer. De afstanden tussen de planeten gaan vanaf hier merkbaar groter worden. Het volgende beeld, van Jupiter, staat 505 meter verder op de route. U passeert echter na 210 meter eerst nog de Planetoïdengordel.

Algemene informatie:
Net als Venus vertoont Mars gelijkenissen met de Aarde. Het is een rotsachtige planeet. Een etmaal duurt 24 uur en 40 minuten.
Lees verder
Mars kent seizoenen en heeft poolkappen die in de Marswinter groeien en in de Marszomer smelten. Maar er zijn ook grote verschillen. Mars is maar half zo groot als de Aarde en de atmosfeer is zeer ijl. Op het oppervlak is geen vloeibaar water. Het oppervlak is rood door ijzerhoudende gesteenten die zijn geoxideerd, oftewel in de bodem zit veel roest. Vroeger speculeerden mensen dat er op Mars vegetatie was omdat de astronomen door hun telescopen grote donkere gebieden zagen zijn die van kleur veranderden met de seizoenen. Befaamd zijn ook de “kanalen”, die helemaal niet bleken te bestaan toen de telescopen beter werden en scherpere beelden gaven. Nee, Mars is een dorre droge steenwoestijn. Toch zit er erg veel waterijs in de grond en in de poolkappen. Vroeger, miljarden jaren geleden toen de atmosfeer nog dikker was, heeft er zeer waarschijnlijk volop water gestroomd. Mogelijk waren er zeer primitieve levensvormen op Mars in de tijd dat de Aarde nog een kolkende lavamassa was. De omstandigheden voor leven waren op de vroege Mars gunstig. Mars heeft een aantal grote dode vulkanen. Eén ervan heet Olympus Mons en steekt 22 kilometer boven zijn omgeving uit. Daarmee is het voor zover bekend de hoogste berg op een planeet in ons zonnestelsel. De temperatuur is er gemiddeld 60 graden onder nul. Maar op de evenaar kan het best aangenaam zijn, zomers kan het kwik tot wel 30 graden stijgen. Aan de polen moet u zich dikker kleden. In de winter vriest het 140 graden. Opvallend is dat er soms enorme zandstormen zijn die de gehele planeet bedekken. Het inwendige van Mars ziet er ruwweg zo uit: een ijzer/nikkel kern van ongeveer 1800 kilometer, daaromheen een lavamantel van silicaten en daarop een gemiddeld 50 kilometer dikke korst in ruste. Mars heeft geen magnetisch veld, maar heeft dat ooit wel gehad.
Zichtbaarheid:
Mars ziet er met het blote oog uit als een oranjerode ster. De helderheid varieert over de jaren flink. Als de Aarde en Mars aan dezelfde kant van de Zon staan (afstand tot de Aarde is dan op zijn kleinst), dan is Mars helderder dan de helderste sterren.
Lees verder
Als Mars aan de andere kant van de Zon staat, en dus ver weg, dan valt hij minder op. Mars is de eerste buitenplaneet. Een buitenplaneet heeft een baan rond de Zon die buiten de baan van de Aarde rond de Zon ligt. In tegenstelling tot een binnenplaneet kan een buitenplaneet zoals Mars tegenover de Zon aan de hemel staan en de hele nacht zichtbaar zijn. In een goede amateurtelescoop zijn onder gunstige omstandigheden de poolkappen te zien, maar ook donkere en lichtere gebieden. Soms zijn er wolken of ontrekken stofstormen het zicht op het oppervlak.
Baan en rotatie van de planeet om haar as:
Een jaar op Mars, dat wil zeggen één ronde om de zon, duurt 687 aardse dagen. Een kleine twee aardse jaren dus.
Lees verder
De baan van Mars rond de Zon is geen perfecte cirkel, maar is enigszins langgerekt. Zijn afstand tot de Zon varieert van 207 tot 249 miljoen kilometer. De lengte van een dag op Mars (ook wel een sol genoemd) verschilt niet veel van een Aardse dag en duurt 24 uur en 40 minuten. De baan van Mars is niet te allen tijden zo langgerekt. Met de regelmaat van een periode 96000 jaar en een tweede periode van 2,2 miljoen jaar verandert de vorm van de baan onder invloed van de andere planeten. 1,35 miljoen jaar geleden was de baan bijna cirkelvormig. De rotatie-as van Mars maakt een hoek van 25 graden met het baanvlak. Dit is vergelijkbaar met de Aarde waar dit 23 graden is. Dit veroorzaakt de seizoenen, zoals de zomer en winter.
De manen van de planeet:
Mars heeft twee kleine manen, Phobos en Deimos. Dit zijn waarschijnlijk ingevangen planetoïden, objecten waarover u 190 meter verderop in de wandeling meer leest.
Lees verder
Phobos en Deimos zijn aardappelvormig. Deimos is 15x12x11km. Phobos is met 27x22x18km de grootste van de twee. Phobos draait in ongeveer 8 uur rond Mars. Deimos doet daar ruim 30 uur over. Omdat die rotatie in dezelfde richting gaat als de asrotatie van Mars, ziet een waarnemer op Mars Deimos maar langzaam langs de hemel bewegen. Deimos komt in het oosten op en is dan ruim drie dagen zichtbaar voor hij in het westen weer ondergaat. Phobos heeft een enorme krater, Stickney, die een groot deel van zijn oppervlak beslaat. Phobos beweegt op zo’n 6000 km boven het Marsoppervlak. Getijdenkrachten van Mars brengen de maan in een steeds nauwere baan. Binnen 50 miljoen jaar zal Phobos daarom of op Mars inslaan of door de getijdenkrachten uit elkaar gescheurd worden en zullen de brokstukken een ring rond de planeet vormen. De manen van Mars zijn te klein om zichtbaar te zijn in een normale amateurtelescoop. br/>
Ruimtevaart:
Tientallen onbemande ruimtevaartuigen hebben Mars bezocht. Ruimtevaartuigen werden in een baan rond Mars gebracht, maar er zaten ook landers en rovers (robotwagens) bij.
Lees verder
Het is buitengewoon complex om een zachte landing te maken op een andere planeet. Meer dan de helft van de missies mislukten. Veel landingen eindigden in een crash. Maar gelukkig zijn er ook grote successen. Zo is in 2011 de rover Curiosity op Mars geland. Met deze Marswagen doen de Amerikanen onder andere onderzoek of de omgeving geschikt is (geweest) voor microbacterieel leven. Het karretje Opportunity is in 2004 geland en doet ook nog steeds rijdend onderzoek. De Mars-Express Orbiter is een succesvolle missie van de ESA uit 2003 die nog steeds voortduurt. Dit apparaat maakt gedetailleerde foto’s van het oppervlak vanuit een baan om Mars. De Mars Reconnaissance Orbiter is een ruimtesonde van de NASA en draait sinds 2005 rond Mars. De sonde is uitgerust met krachtige fotocamera’s. De sonde dient ook als communicatiesatelliet voor de robotwagens op het oppervlak van Mars. Als het goed is komt in september 2014 de Mars Orbiter Mission (MOM) in een omloop rond Mars. Informeel wordt de sonde Mangalyaan genoemd. Indien deze missie slaagt, is de ISRO van India (in navolging van de NASA van VS, de Roskosmos van Rusland en de ESA van de EU) de vierde ruimtevaartorganisatie dat dit presteert.
Mythologie:
Mars is genoemd naar de Romeinse god van de oorlog
Lees verder
De Babyloniërs noemden de planeet naar de god van vuur, oorlog en vernietiging, Nergal. De grondslag hiervoor ligt waarschijnlijk in de rode kleur van de planeet. De Oude Grieken stelden Nergal gelijk aan hun god Ares. De Romeinen verbonden op hun beurt de Griekse god Ares aan hun god Mars. Een verschil is dat de Griekse Ares vooral gezien werd als een vernietigende en destabiliserende macht, terwijl de Romeinse Mars meer werd gezien als een militaire macht wiens kracht een manier was om vrede en stabiliteit af te dwingen. De beide maantjes die in 1877 werden ontdekt kregen de namen Phobos (angst) en Deimos (paniek, vrees).In de Griekse mythologie zijn dit de zonen van Ares (Mars) en Aphrodite (Venus).
De kunstenares en het beeld:
Mieke de Waal: “Mars is in de Griekse mythologie de god van de oorlog. Voor de Planetenwandeling ontwierp ik daarom een beeld van een gestileerde krijger.”
Lees verder
“De traditie heb ik gevolgd door Mars met helm, schild en lans af te beelden. De inbreng van de hedendaagse astronomie zit in het schild. Inmiddels is bekend dat Mars ooit een vulkanische planeet was. Ze heeft met twee manen Phobos en Deimos. In Mars’ schild zie je het silhouet van een vulkaan, met daarachter twee manen. Het silhouet kun je ook zien als de letter M”. Mieke de Waal maakte naam met haar zwevende beschilderde soft sculptures. In maat variëren ze van piepkleine jurkjes tot meer dan manshoge kimono’s; vormen die symbool staan voor ‘de mens’. Deze zachte beelden werden onder meer opgenomen in de collecties van AMC Amsterdam, Gasunie Groningen, Gezondheidsraad Den Haag, en daarnaast ook in huiskamers van particulieren. De meeste werken ontstonden als vrij werk, sommige in opdracht. Mieke de Waal’s eerste ‘harde’ beeld – De Golf, net als de planetenbeelden gemaakt uit Cortenstaal – staat hier vlakbij: op het Gasunieterrein bij Wijngaarden. Meer informatie: www.miekedewaal.com