uranus_generic_800

Uranus, de zevende planeet.


Inleiding: Tekst: Arie Nouwen (2013)

Tijdens uw planetenwandeling door het Alblasserbos, bent u nu gearriveerd bij het beeld met als thema Uranus. U heeft vanaf de start van de wandeling (de Zon) ongeveer 2440 meter gewandeld. De werkelijke afstand van de Zon tot Uranus is in ongeveer 2,87 miljard kilometer. Dit is vanaf de Zon gerekend de zevende planeet van ons zonnestelsel.
Lees verder

Het volgende beeld in de wandeling is de planeet Neptunus en dat beeld staat ongeveer 1400 meter verder op de route. uranus_aarde Net als de grote planeten Jupiter en Saturnus kent Uranus geen vast oppervlakte, maar bestaat hij aan de buitenkant voornamelijk uit gassen en ijs. Met het blote oog is Uranus net niet te zien. Hij is dan ook met een telescoop ontdekt en wel door William Herschel, die op 13 maart 1781 het object als planeet kwalificeerde. Hij gaf de planeet de naam “Georgium Sidus”, naar de Engelse koning George III. Pas in 1850 werd de eerder al door Johann Bode voorgestelde naam Uranus officieel in gebruik genomen. Uranus is een ijsreus en geen gasreus. Een ijsreus is een planeet groter dan de uit ijzer en steen opgebouwde “aardse planeten”, maar kleiner dan de gasreuzen Jupiter en Saturnus (met massa’s van resp. 315 en 95 maal die van de Aarde). In ons zonnestelsel zijn Uranus en Neptunus de ijsreuzen (met massa’s van resp 14,5 en 17,5 maal die van de Aarde). Vroeger werden Uranus en Neptunus tot de gasreuzen gerekend, maar uit hun hogere soortelijke massa bleek wel dat zij uit zwaardere materie moesten bestaan.
Astronomische eigenschappen:
Samen met Neptunus vertoont Uranus grote overeenkomsten met de kern van de gasreuzen Jupiter en Saturnus.
Lees verder
Het grote verschil met deze planeten is de afwezigheid van een omringende mantel van metallisch waterstof. De kern bestaat vermoedelijk uit nikkelijzer en silicaten met daaromheen een mantel van water, methaan en ammoniak. Zie de afbeelding hiernaast waarin Uranus en de Aarde qua grootte met elkaar worden vergeleken. Aan de buitenkant bevindt zich een laag van vloeibaar waterstof, helium en methaan, welke stoffen naar het oppervlak toe steeds meer gasvormig worden. Vanwege de grote afstand tot de zon is het erg koud op het oppervlak van Uranus: gemiddeld 65 Kelvin (= -205 graden Celcius).De diameter van Uranus is bij de equator ongeveer 51.100 km, ongeveer 4 keer zo groot als dat van de Aarde. De Aarde zou 63 keer passen in het volume van Uranus. De massa van Uranus is 8.68×10^25 kg, dat is 145 keer zo veel als dat van de Aarde.
Zichtbaarheid
Met het blote oog is Uranus net niet te zien, alleen als hij in oppositie staat, onder zeer gunstige omstandigheden en als bekend is waar gezocht moet worden komt de helderheid in de buurt van de grens van wat nog met het blote oog gezien kan worden.
Lees verder
Met een gewone verrekijker is Uranus wel te zien als een zwak “sterretje”, maar zelfs met een grote telescoop blijft Uranus niet meer dan een groenachtig schijfje. Uranus was in de oudheid dan ook niet bekend als één van de vijf dwaalsterren aan de hemel. Het is de eerste planeet die sedert de uitvinding in de 16e eeuw van de telescoop is ontdekt. In een kleine telescoop is Uranus zichtbaar als een egaal groen-blauw bolletje. Deze voor Uranus karakteristieke kleur wordt veroorzaakt door de atmosfeer die relatief veel methaan (2,3%) bevat. Dat absorbeert rode en oranje golflengtes uit het zonlicht maar het weerkaatst blauw en groen. Wolken worden vrijwel niet in de atmosfeer waargenomen. Alleen op in de zon gelegen delen rondom de evenaar komen wolkenformaties wel eens voor. In de hogere lagen van de atmosfeer komen stormen voor waarbij de windsnelheid op kan lopen tot 720 km/u. De atmosfeer van Uranus lijkt veel op die van de andere gasreuzen, vooral die van Neptunus.
De baan van Uranus om de Zon:
Uranus bevindt zich op een afstand van ruwweg 2,87 miljard kilometer (20 AE) van de Zon, in een baan die wordt doorlopen in een periode van ongeveer 84 jaar.
Lees verder
(1 AE=astronomische eenheid is de afstand tussen Aarde en Zon, 149 miljoen km.) Uranus draait in 17 uur en 14 minuten om zijn as. Echter, vanwege de zeer krachtige winden in de bovenste lagen van de atmosfeer van Uranus, kan dat deel van de atmosfeer een rotatie voltooien in ongeveer 14 uur. Pierre-Simon Laplace berekende als eerste de baanelementen van Uranus, en presenteerde de resultaten in 1783. Latere afwijkingen van deze voorspellingen werden geïnterpreteerd als een aanwijzing dat er mogelijk nog een onontdekte planeet was, waarvan de zwaartekracht deze afwijkingen dan zou veroorzaken. Inderdaad werd in 1846 een achtste planeet, Neptunus, ontdekt, nabij de plaats die was berekend aan de hand van de baanafwijkingen van Uranus.
De gekantelde rotatieas:
Een van de opvallendste eigenschappen van Uranus is dat de rotatieas volledig is gekanteld en bijna evenwijdig staat met haar baanvlak. De evenaar ligt daardoor niet ruwweg in het vlak van de omloopbaan om de Zon, maar staat daar bijna loodrecht op.
Lees verder
Een mogelijke verklaring daarvoor is dat ooit een enorme botsing met een ander groot hemellichaam is voorgekomen. Dat zou tevens een verklaring kunnen zijn voor het grote aantal manen rond deze planeet. De hoek tussen de equator van een planeet en haar baanvlak om de zon wordt obliquiteit genoemd en die bedraagt bij Uranus 98° (bij de aarde slechts 23,45°). De obliquiteit heeft grote invloed op de seizoenen: op alle breedtegraden is er een zeer groot verschil tussen winter- en zomerdaglengten. Een andere mogelijke verklaring voor de grote obliquiteit van de planeet Uranus is dat deze het gevolg is van de zwaartekrachten die zijn gigantische buren (Jupiter, Saturnus en Neptunus) en Uranus zelf op elkaar uitoefenen. br/>
Ruimtevaart:
Er is maar één sonde enigszins in de buurt van Uranus gekomen: de in 1977 gelanceerde Voyager 2 passeerde de planeet op 24 januari 1986 op een afstand van circa 81.500 km boven de hoogste wolken van de planeet.
De manen van Uranus:
Oberon-NASA Uranus heeft 27 bekende natuurlijke satellieten (manen), waarvan er veel zijn vernoemd naar personages van William Shakespeare en uit het gedicht The Rape of the Lock van Alexander Pope.
Lees verder
De bekendste maan is Oberon, (zie foto) die al in 1787 door William Herschel werd ontdekt, zes jaar na diens ontdekking van Uranus. Oberon bestaat voor ongeveer 50% uit bevroren water, voor 30% uit gesteente en voor 20% uit methaanverbindingen. Het uitstulpinkje linksonder op de foto, is een berg van maar liefst 6 kilometer.
De ringen van de planeet:
De ringen van Uranus werden in Maart 1977 ontdekt. In eerste instantie werden negen ringen gedetecteerd die bestaan uit donkerkleurige brokken met een grootte van maximaal 10 m.
Lees verder
De afstanden van deze ringen tot de planeet liggen tussen de 41.800 en 51.100 km. Tijdens de Voyager 2 missie (1986) werden in hetzelfde gebied nog twee zwakke ringen gevonden, alsmede een aantal onvolledige ringen. Op foto’s die in 2003-2005 met de Hubble ruimtetelescoop zijn gemaakt, werden opnieuw twee ringen ontdekt, op onverwacht grote afstanden van Uranus: 67.000 en 98.000 km. De vorm van de ringen is elliptisch, vermoedelijk onder invloed van de aantrekkingskracht van naburige rondcirkelende manen. De ringen bestaan waarschijnlijk uit materiaal dat afkomstig is van de maantjes. Zo delen het maantje Mab en ring R/2003 U1 dezelfde baan: inslagen van meteorieten op het maantje zorgen voor een voortdurende aanvoer van ijs en gruis waarmee de ring in stand kan blijven. En de acht maantjes tussen 62.000 en 76.000 km van Uranus komen zo dicht bij elkaar in de buurt dat binnen een paar miljoen jaar botsingen te verwachten zijn die zullen leiden tot nieuwe ringen. br/>
Mythologie:
De gasplaneet Uranus is vernoemd naar de god Uranus, ook wel Ouranous genaamd. In de Griekse mythologie wordt hij wel de verpersoonlijking van de hemel genoemd.
Lees verder
Hij is de zoon en echtgenoot van Gaia, de Aarde. Zij vormen het oudste godenpaar en zijn verantwoordelijk voor de creatie van vele mythologische figuren. Volgens Hesiodos hangt deze hemelkoepel zo hoog boven de Aarde (Gaia) als de Tartaros (het diepste deel van de onderwereld) onder haar ligt. Een bronzen aambeeld zou tien dagen nodig hebben om vanaf Ouranos naar het aardoppervlak te vallen. Ouranos werd zelden afgebeeld als een persoon.
De kunstenares en haar beeld:
Beeldend Kunstenaar Jolanda Riedijk (Maassluis 1958):
“Uranus is de verpersoonlijking van de hemel, het was de grootste god in het begin van de wereld. Eerst was er chaos, een onmetelijke ruimte vol nevel en duisternis. Hieruit ontstond Gaia, de aarde, haar echtgenoot wordt Uranus.”
Lees verder
“Ik heb hem uit willen beelden, alsof hij zich ontworstelt aan de chaos en zich omhoog strekt richting het hemelgewelf. Zijn tors is bezaaid met sterren van het noordelijk halfrond. Uranus is uitgesneden uit cortenstaal , een mooi materiaal wat door zijn beschermende roestlaag een natuurlijke uitstraling heeft en zo prachtig past in de omgeving van het bos. Een mens heeft zijn leven lang ontmoetingen met mensen die allen hun eigen verhaal vertellen, ik maak daar mijn eigen beelden mee. Veel verhalen uit het verleden keren terug in het heden, steeds opnieuw zijn zij actueel en een onuitputtelijke bron van inspiratie”
Ontmoetingen, verhalen, mythe €en sagen hebben haar altijd geboeid. Haar beelden zijn figuratief, maar zijn nooit de perfecte weergave van de werkelijkheid. Zij hebben vaak een primitief karakter of hebben extreme vormen, maar zijn altijd herkenbaar. Stuk voor stuk tonen zij hun kwetsbaarheid met een sterk dramatisch component.
Na een periode van keramiek, steen en hout werkt zij de laatste tijd veelal in brons. In brons ontdekte zij ongekende mogelijkheden. Het eeuwenoude proces van het vervaardigen van brons en het ambachtelijke werk daaromheen, zette haar ertoe om haar eigen mallen te vervaardigen, zodat haar werken, buiten het gietwerk, volledig van eigen hand zijn.
Verdere informatie: Jolanda Riedijk, Lekdijk 203, 2957CH Nieuw-Lekkerland, tel. 0184 – 683808, www.jolanda-riedijk-art.com